In Griekenland zijn de leiders van Gouden Dageraad veroordeeld voor het opzetten en besturen van een criminele organisatie. Dat Gouden Dageraad een neonazistische organisatie is, zag iedereen. Dat belette een aantal Belgen niet om te dwepen met de Griekse organisatie.
De rechtszaak tegen Gouden Dageraad in Athene duurde 5,5 jaar. Er waren 453 zittingen van de rechtbank, 68 gedagvaarden, 147 getuigen voor de vervolging en 69 getuigen voor de verdediging van Gouden Dageraad. Er werden 438 documenten over de aanklacht voorgelezen in de rechtbank, en er waren 10 advocaten voor de burgerlijke partijen en 50 advocaten voor de verdediging.
De rechtbank moest zich uitspreken over vier zaken:
- de moord op de 33-jarige rapper en antifascist Pavlos Fyssas, met messteken gedood nadat een commando van enkele tientallen Gouden Dageraad-leden Fyssas opzocht
- de poging tot moord op vakbondsleider Sotiris Poulikogiannis en vakbondsmilitanten in een scheepswerfgebied door een commando van vijftig Gouden Dageraad-leden
- de poging tot moord op Abouzid Embarak, een Egyptische visser die in zijn slaap overvallen werd door twintig met knuppels en ijzeren staven gewapende Gouden Dageraad-leden
- of Gouden Dageraad bestempeld kan worden als een criminele organisatie, gezien er bij al deze gewelddaden contacten waren met parlementsleden en leiders van Gouden Dageraad
Van in de Griekse hoofdstad Athene tot in Gavdos, het bij Kreta behorende eiland dat het meest zuidelijke punt van Europa is, kwamen mensen in groten getale op straat op het moment van de uitspraak. Vooraf was er enige scepsis gezien het Openbaar Ministerie enkel aandrong op de veroordeling van enkele kleine garnalen en Gouden Dageraad niet als een criminele organisatie bestempelde.
De drie rechters die zich over de zaak moesten uitspreken oordeelden anders. Gouden Dageraad-voorzitter Nikos Michaloliakos, woordvoerder Ilias Kasidiaris en andere parlementsleden werden veroordeeld voor het leiden van een criminele organisatie, anderen werden veroordeeld voor het behoren tot een criminele organisatie.
De eerste
Bij een wake aan de Griekse ambassade op 25 september 2014 toonden voor het eerst rechtsextremisten in België hun sympathie voor Gouden Dageraad. Een twintigtal mensen was aanwezig.
Bij een wake aan de Griekse ambassade op 25 september 2014 toonden voor het eerst rechtsextremisten in België hun sympathie voor Gouden Dageraad
In een brief aan de ambassadeur verweten ze dat Griekenland van een democratie veranderd is in een dictatuur. Aanleiding was de, na de moord op de Griekse rapper en antifascist Pavlos Fyssas in de nacht van 17 september 2013, voorlopige hechtenis van een aantal Gouden Dageraad-parlementsleden en het voorlopig huisarrest van anderen. Het was het voorspel op de rechtszaak tegen Gouden Dageraad die op 20 april 2015 begon.
Voornaamste leverancier voor het voetvolk bij de actie in Brussel was Hervé Van Laethem, de leider van Nation. Nation is de belangrijkste Franstalige extreemrechtse groep in ons land, met kernen in Brussel en een aantal Waalse steden.
Van Laethem was voordien leider van het neonazistische L’Assaut. Eerder in 2014 ontpopte Nation zich als een privémilitie die betogers te lijf gaat die protesteren tegen een Vlaams Belang-meeting in hartje Brussel waarvoor de komst van Marine Le Pen was aangekondigd.
Bij de solidariteitsactie met Gouden Dageraad waren verder aanwezig: Udo Voigt, Europarlementslid voor de Duitse extreemrechtse NPD, en Nick Griffin, voormalig Europarlementslid voor de Britse extreemrechtse BNP.De eerste meeting in ons land met sprekers van Gouden Dageraad werd op 4 oktober 2014 ingericht door Zenit Belgique, een groep uit Charleroi die de herinnering aan het historisch fascisme levendig wil houden.
Na tweemaal de locatie veranderd te hebben, vond de meeting uiteindelijk plaats in café ’t Waagstuk, aan de Stadswaag in Antwerpen. De uitbater wist niet vooraf waarom zijn zaal gehuurd werd. Wel was diezelfde zaal een jaar eerder al gebruikt voor een cantus van de Nationalistische Studentenvereniging (NSV).
Een zestigtal mensen luisterden er naar Konstantinos Boviatsos en Georgios Epitideios, en de Italiaanse extreemrechtse ideoloog Gabrielle Adinolfi. Boviatsos was medewerker en Epitideios Europarlementslid van Gouden Dageraad.
In de zaal zaten onder andere Christian Berteryan (Autonome Nationalisten Vlaanderen) en Eddy Hermy (Nieuw-Solidaristisch Alternatief, N-SA) die er allebei van droomden om als eerste een meeting met Gouden Dageraad voor een overwegend Vlaams publiek in te richten.
Competitie
De Autonome Nationalisten Vlaanderen toonden zich voor het eerst op straat op 16 februari 2013 bij een betoging in Brugge. Oprichter Berteryan was in de tweede helft van de jaren negentig actief met het Odal-Aktiekomitee dat de fakkel wilde overnemen van de als privé-militie veroordeelde Vlaamse Militanten Orde (VMO).
Een tweede betoging op 20 april 2013 – de geboortedag van Adolf Hitler – werd niet toegestaan door de stadsbesturen van Waregem en Turnhout. Grosso modo de helft van de aanwezigen bij de opstart van de Autonome Nationalisten Vlaanderen waren mensen die waren opgestapt bij het N-SA.Het Nieuw-Solidaristisch Alternatief ontstond in 2007 door het samenvoegen van vier extreemrechtse groepjes. Voorzitter Jan De Beule was destijds het jongste lid van de VMO. Boegbeeld Eddy Hermy switchte in zijn jonge jaren van het maoïstische AMADA naar de VMO, en werd tot tweemaal toe buitengegooid bij het Vlaams Blok.
Een door de VRT gefilmde toespraak van Eddy Hermy op een ‘jeugdcongres’ in 2009 leverde hem een veroordeling voor racisme op. Een Nederlandse televisieploeg filmde op datzelfde ‘jeugdcongres’ incognito ook Hitlergroeten.
Het was Christian Berteryan die uiteindelijk de competitie zou winnen om als eerste een Gouden Dageraad-spreker voor een Vlaams publiek te presenteren. Bij de aankondiging van een meeting op 8 november 2014 op een geheime locatie was enkel sprake van een spreker uit het buitenland. Ter plekke in café ’t Vat in Haaltert, in de Denderstreek, bleek het Gouden Dageraad-medewerker Konstantinos Boviatsos te zijn.
Tom Huylebroeck (Autonome Nationalisten Vlaanderen) en Constant Kusters (Nederlandse Volks-Unie, N-VU) waren de andere sprekers voor een publiek van een zestigtal mensen. Bij de toehoorders: onder andere Rob Verreycken, voormalig parlementslid voor Vlaams Belang. Op het eind van de avond zongen de aanwezigen Der gute Kamerad.
Een maand later, op 13 december 2014, kon ook Eddy Hermy een meeting met Gouden Dageraad inrichten. Het N-SA was de eerste die de namen van de sprekers en de locatie openlijk afficheerde. De sprekers: Andreas Giallourides en Alexandros Lyris, respectievelijk medewerker van Europarlementslid Georgios Epitideios en medewerker van Europarlementslid Lampros Fountoulis.
De locatie was café Den Bengel aan de Grote Markt in Antwerpen. Vanuit het Antwerps stadhuis schuin tegenover het café werd niets in de weg gelegd van de meeting. Op 1 mei het jaar voordien was dat anders, maar daarover dadelijk meer.
Europees geld
Dat Gouden Dageraad in 2014-2019 drie Europarlementsleden had die theoretisch driekwart van hun tijd in Brussel waren, maakte het makkelijker om medewerkers van die Europarlementsleden als sprekers te boeken.
Met Europees geld werd ook een zogenaamde Alliance for Peace and Freedom (APF) gecreëerd. Naast de Europarlementsleden van Gouden Dageraad maakten ook het al genoemde Duitse Europarlementslid Udo Voigt er deel van uit, het uit het Franse Front National gezette Europarlementslid Jean-Marie Le Pen, en voorts en vooral vertegenwoordigers van partijtjes en groupuscules uit België (Nation en Vlaanderen Identitair), Groot-Brittannië, Italië, Spanje, Tsjechië, Zweden…
Met Europees geld konden ze een lokaal openen op een steenworp van het Europees Parlement in Brussel. Op 17 juni 2016 hield Vlaanderen Identitair er een meeting met Gouden Dageraad-Europarlementslid Eleftherios Synadinos.
Vlaanderen Identitair is een hersenspinsel van Rob Verreycken, medewerker in het Europees Parlement voor parlementsleden waarvan men bij Vlaams Belang vindt dat ze te rechts zijn, en Bert Deckers, voormalig Vlaams Belang-personeelslid van de harde lijn.
Vlaanderen Identitair liet zich voor het eerst zien bij een actie in Brussel op 1 juni 2015 tegen mensen zonder geldige verblijfspapieren. De actie werd georganiseerd samen met Nation, en staat bij de politie vooral bekend als de dag waarop na afloop van de actie vijf Nation-militanten een dakloze van Poolse afkomst, van wie ze linkse sympathieën vermoedden, in elkaar sloegen en schopten. De vechtersbazen van Nation kregen hiervoor van de rechtbank in Brussel gevangenisstraffen van 9 tot 18 maanden, met uitstel gedurende vijf jaar.In november 2016 trokken de Vlaams Belang-parlementsleden Filip Dewinter, Anke Van dermeersch en Jan Penris, ex-parlementslid voor het Vlaams Belang Frank Creyelman en Vlaams Belang-personeelslid Tim Willekens, naar Griekenland, waar ze rondgeleid werden door Gouden Dageraad.
Dewinter hield toespraken op meetings van Gouden Dageraad op enkele Griekse eilanden en bij een fractievergadering van Gouden Dageraad in het Grieks parlement in Athene. Toen dit gemeld werd op de Facebookpagina van het Anti-Fascistisch Front en Apache vervolgens Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken om een reactie vroeg, berispte Van Grieken Dewinter & co. Voortaan moesten contacten in het buitenland vooraf goedgekeurd worden door het partijbestuur. Anke Vander meersch werd uit het partijbestuur gezet.
Einde 2017 werd het APF-lokaal in Brussel gesloten bij gebrek aan voldoende financiën. De aanwezigheid van Gouden Dageraad zou nog afnemen. Bij de Europese verkiezingen in 2014 haalde Gouden Dageraad drie zetels voor Europarlementsleden binnen. Bij de Europese verkiezingen in 2019 waren er dat nog maar twee.
Elf dagen na de verkiezingen in mei vorig jaar stapte één van die twee Europarlementsleden op bij Gouden Dageraad om verder als onafhankelijke te zetelen. Later volgde Athanasios Konstantinou het voorbeeld van zijn collega Ioannis Lagos zodat in het Europees Parlement nu niemand meer voor Gouden Dageraad zetelt.
Verdwenen in de nevelen van de geschiedenis
In Griekenland behaalde Gouden Dageraad bij de nationale parlementsverkiezingen in 2012 bijna 7% van de stemmen, wat goed was voor achttien parlementsleden. In 2015 kon Gouden Dageraad bij nieuwe verkiezingen dat aantal parlementsleden behouden, maar bij de verkiezingen in 2019 behaalde de partij nog maar 2,9% van de stemmen. Gouden Dageraad haalde daarmee niet meer de kiesdrempel, en verdween bijgevolg uit het Griekse parlement.
Winst en verlies hebben dikwijls meerdere redenen, en bijgevolg blijft het gissen naar de redenen voor de meer dan halvering van het verkiezingsresultaat voor Gouden Dageraad. Speelde de rechtszaak tegen de 68 gedagvaarde Gouden Dageraad-ledeneen rol? Was het de aantrekkingskracht van het rechtse Nea Dimokratia, na het Syriza-bestuur van het land, die nadelig is voor Gouden Dageraad?
Zonder nog een vertegenwoordiging in het Griekse parlement, en met de lopende rechtszaak op de achtergrond, namen de spanningen binnen Gouden Dageraad toe
Zonder nog een vertegenwoordiging in het Griekse parlement, en met de lopende rechtszaak op de achtergrond, namen de spanningen binnen Gouden Dageraad toe. Dat lokalen gesloten moesten worden wegens het wegvallen van financiën, waaronder zelfs de hoofdzetel in Athene, verbeterde de sfeer niet.
De partij valt uiteen, al zijn er nog altijd Gouden Dageraad-leden actief. Zo werden leden gesignaleerd om het verzet van eilandbewoners zoals die van Lesbos tegen de ‘overlast’ door vluchtelingen te ‘ondersteunen’, en werd op de muren van een Joodse begraafplaats in Athene een paar dagen geleden nog Juden raus geschilderd, vergezeld van het logo van Gouden Dageraad.
De Belgische vrienden van Gouden Dageraad verging het niet beter. Nation is intussen zowat gehalveerd nadat in september 2019 de nummer twee Olivier Balfroid met slaande deuren opstapte en even later de Parti national européen (PNE)oprichtte.
Christian Berteryan werd midden 2016 uit de door hem opgerichte Autonome Nationalisten Vlaanderen gezet. Wat overblijft van de Autonome Nationalisten Vlaanderen is meer een vriendengroep dan een organisatie. Ze haken in bij initiatieven van anderen zoals Right Wing Resistance Vlaanderen en/of het ‘Project Thule’ van Tomas Boutens, de veroordeelde leider van het neonazistische Bloed Bodem Eer Trouw (BBET).
Het Nieuw-Solidaristisch Alternatief van Eddy Hermy is nog maar een schim van wat het vroeger was. De afgang begon toen het N-SA op 1 mei 2013 een betoging wilde houden in Borgerhout als protest tegen de deelname van de PVDA aan het districtsbestuur. Wegens een tegenactie kon dit niet doorgaan.
Een persconferentie in café Den Bengel mocht het N-SA nog wel geven, maar nadien moesten Hermy, De Beule en een derde N-SA’er de zaal onder politiebescherming verlaten wegens protest van vakbondsmilitanten. Het N-SA gaat nu samen met Nation voort onder de naam ‘Nationale Beweging’. Veel liefde wordt daar niet aan verloren: Nation profileert zich nog altijd onder haar eigen naam en niet als ‘Nationale Beweging’.
Vlaanderen Identitair van Rob Verreycken en Bert Deckers tenslotte werd in 2016, na nog een betoging in de rand van Brussel, opgedoekt. De organisaties die je als de Belgische vrienden van Gouden Dageraad kan omschrijven, zijn dus in de nevelen van de geschiedenis verdwenen. Maar dat betekent niet dat het rechtsextremisme verdwenen is. Integendeel.
Nieuwe vormen
In haar jaarrapport voor 2019stelt de Staatsveiligheid dat extreemrechts minder schroom heeft om zich te uiten. Voor 2020 zal het niet anders zijn. En dan denken we niet alleen aan de auto- en motorkaravaan die Vlaams Belang op 27 september 2020 opzette, waar persfotografen ernstig bedreigd werden en desondanks neonazi’s gefotografeerdwerden.
Op Facebook wemelt het van nieuwe initiatieven
Er zijn ook initiatieven zoals de ‘Mars tegen straffeloosheid’ in Oostende waar de (vroegere) leden van het Nieuw-Solidaristisch Initiatief (N-SA) en de Autonome Nationalisten Vlaanderen aanwezig waren.
Op Facebook wemelt het van nieuwe initiatieven. Van mensen die N-VA willen samenbrengen met Vlaams Belang (Vlaams Front, Vlaamse Koepel Beweging…) dan wel een nog radicalere richting uit willen (S.O.S. Vrijheid en Recht, Vlaams Legioen…) en tussenvormen ervan (Vlaams Collectief, Nieuw Breydelcomité…).
Deze online-activiteit krijgt ook een verlengstuk op straat (Mechelen, 13 september 2020; Aalst, 4 oktober 2020;…). Het gaat dikwijls om initiatieven van mensen die schijnbaar uit het niets naar voren treden, maar zeker is dat de generatie van ‘de Belgische vrienden van Gouden Dageraad’ zich daar dikwijls tussenwringt. Nieuwe vormen voor oude gedachten.
