Regeren met PS? Niet dus. Tegen wil en dank moet N-VA zich klaarstomen voor de oppositie. ‘Het is een uitgelezen moment om met de stofzuiger door de partij te gaan’, vindt fractieleider Peter De Roover.
Vanmiddag start een nieuw tijdperk in het parlement: Vivaldi treedt voor het eerst naar voren tijdens een plenaire zitting. Premier Sophie Wilmès (MR) wordt bij gratie van de nieuwe meerderheid nog even in het zadel gehouden.
De oppositie – N-VA en Vlaams Belang vanop rechts en PVDA-PTB vanop links – kijkt het tandenknarsend aan. De Roover, met het flegma dat hem eigen is: “Het begint al meteen geweldig goed. Zes maanden geleden heeft premier Wilmès beloofd om in september het vertrouwen te vragen, maar nu wil ze niet meer.”
Wilmès wacht tot 1 oktober, wanneer de regering klaar moet zijn. Twee weken meer of minder, maakt dat uit?
De Roover: “Voor mij is dat geen kleinigheid. Eén: wat als er tegen 1 oktober nog altijd geen nieuwe regering is? We hebben geen enkele garantie dat Vivaldi snel zal landen. Doet de premier er dan nog een paar weken bij? Of een maand? Straks is het 2021. Twee: wat heeft Wilmès juist te verliezen? Stel dat ze het vertrouwen vraagt en niet krijgt, dan gaat ze opnieuw in lopende zaken. Dat is alles. Moet ze daarvoor haar belofte tegenover ons breken?”
Waar liep het mis voor N-VA in de regeringsvorming?
“Om te beginnen lagen de kaarten moeilijk. Partijen zoals PS, Ecolo en Groen trokken met een heel ander verhaal naar de verkiezingen dan N-VA, CD&V of Open Vld. Dat merk je tot op vandaag: ook zonder ons komt er niet meteen witte rook uit de schoorsteen. Het is dus niet zo dat wij een bende lastigaards waren. Integendeel: N-VA was vanaf dag één bereid om te onderhandelen. PS lange tijd niet. Pas in maart, bij het begin van de coronacrisis, veranderde dat plotseling.”
Tot Paul Magnette (PS) zich bedacht, live op RTL.
“We zaten die zondag samen op het partijhoofdkwartier. Ik zal de uitdrukking op het gezicht van Bart (De Wever, JVH) nooit vergeten: ‘Is dat hier een farce van De ideale wereld?’ De avond voordien had hij nog lang vergaderd met iedereen, de trein leek stilaan vertrokken. Toen na Magnette ook MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez de zaak kwam neerknuppelen op tv, wisten we dat we ons misrekend hadden. Die dag heeft Bart een serieuze knak gekregen. Al zijn vertrouwen was weg. Bart gaat al lang mee: hij weet hoe de paardenmolen draait. Maar dit?”
In augustus was er een deal tussen N-VA en PS. Alleen, de liberalen pasten.
“Het probleem is dat Bouchez MR alleen kent als een partij die zwaar overbedeeld is in topfuncties. Uiteraard wil hij daar geen afscheid van nemen. Als kersvers voorzitter zijn er leukere dingen dan ruim de helft van je ministers naar huis sturen. Maar zijn houding maakte een akkoord quasi onmogelijk. Zeker omdat Bouchez op communautair vlak een USP – een Unique Selling Proposition – bouwt rond zijn hevig belgicisme.”
De Wever heeft zijn kansen ook zelf verkwanseld. Door in maart het premierschap op te eisen en Magnette zo te bruuskeren. Door in augustus MR proberen te wippen, zonder succes.
“Dat premierschap was een catch 22. De Wever wilde eventueel een noodregering van één jaar leiden. Als hij dat had geweigerd, dan was daar sowieso kritiek op gekomen: ‘Hij loopt weg van zijn verantwoordelijkheid.’ Nu is de lezing dat hij Magnette voor de kop stootte – tja. Over augustus: de buitenwereld kon dat misschien niet goed inschatten, maar toen Bart zich bij VTM Nieuws en Terzake uitsprak tegen Bouchez was het voor ons al duidelijk dat de blauwe kat verzopen was. Die interviews waren een laatste poging om Open Vld alsnog in beweging te krijgen. Bart had toen al lucht van de geheime toenadering tussen de liberale en groene families.”
De Wever noemde zijn akkoord met Magnette zelf ‘een kaartenhuisje’. Dat is toch geen basis om een regering op te bouwen?
“Een kaartenhuisje kan je verstevigen. De inbreng van de andere coalitiegenoten kon daarvoor zorgen. Wie weet had men binnen PS – waar zeker in Brussel nog altijd veel weerstand bleef – na enkele maanden ingezien dat met N-VA best wel te besturen valt.”
Wat is uw probleem met Vivaldi?
“Als ons project een kaartenhuisje was, dan weet ik niet welke beeldspraak voor deze regering kan dienen. De grand canyons die hier overspannen moeten worden tussen de verschillende partijen: ik sta daarvan te kijken. Weten ze bij CD&V dat ze mathematisch niet nodig zijn in deze meerderheid en dat ze dus geen hefboom hebben om hun agenda door te duwen? Weet Open Vld welke toon Groen en Ecolo aanslaan over ons asiel- en migratiebeleid? Gaan de Vlaamse liberalen alle kerncentrales sluiten?”
N-VA bestempelt Vivaldi als anti-Vlaams. Terwijl de nieuwe coalitie maar net geen meerderheid haalt in Vlaanderen.
“Je kan het N-VA niet verwijten dat we een nieuwe federale regering willen die genoeg legitimiteit bezit in de Vlaamse democratie. Sociaal-economisch wordt dit land gedragen door Vlaanderen. Er zullen de komende jaren héél veel centen uitgegeven worden die in het noorden worden opgehoest. Ik zou bijna zeggen: no taxation without representation (de slagzin van Amerikaanse kolonisten in hun onafhankelijkheidsstrijd tegen het Britse rijk, JVH.)”
Dit slaat op een eerlijke vertegenwoordiging in het parlement. Vlaanderen heeft die.
“Ja, maar we zullen vanop onze Vlaamse banken machteloos moeten toekijken hoe er straks een heleboel belangrijke beslissingen in ons nadeel worden genomen. In Vlaanderen moet je erg diep in de politieke rangorde zakken voor je een geëngageerde Vivaldist vindt. N-VA, de eerste partij, is er niet bij. Vlaams Belang, de tweede, evenmin. CD&V, de derde, is verdeeld.”
Vlaams Belang spreekt terecht over een ‘loserliga’?
“Vlaams Belang moet zijn eigen terminologie kiezen, ik laat me daar niet door inspireren. Maar de Vlaming staat niet te juichen voor Vivaldi.”
Hoeveel pijn doet het om na Zweeds weer in de oppositie te zitten?
“Pijn? (Haalt de schouders op.) Ik vind dat N-VA de ambitie moet hebben om op alle niveaus deel te nemen aan het bestuur. Tegelijk denk ik dat we onze ondergrens altijd hoog genoeg moeten houden. Zeker op het Belgische niveau mogen we niet bang zijn van de oppositiebanken, zoals een deel van CD&V dat nu is. Op die manier hangt je broek op je enkels tijdens de formatie. Of nee: je bent ze dan thuis vergeten. Als het uitgangspunt is: ‘We moeten erbij zijn’ dan word je een schotelvod.”
Hoe gaat N-VA straks het verschil maken met Vlaams Belang?
“Ik zie meer dan genoeg ruimte tussen Kristof Calvo (Groen) en Tom Van Grieken (VB) om aan politiek te doen. Ik ben er gerust in dat N-VA een verhaal kan vertellen dat botst met Vivaldi maar niet verglijdt naar de slogans van Vlaams Belang. Ik snap dat kiezers worden aangetrokken door de fuck you-stijl van Vlaams Belang en PVDA-PTB. Het is niet zo moeilijk om die groep te bedienen. Maar ik blijf ervan uitgaan dat er nog altijd aardig wat Vlamingen zijn die daar liever niet in willen meegaan. Ik zal de parlementsleden van Vlaams Belang niet afschilderen als mensen die niet kunnen lezen, maar puur inhoudelijk speelt onze partij een klasse hoger.”
N-VA boert achteruit. Nu komt daar een federale oppositiekuur bij. Worden de messen intern al geslepen?
“Ik heb nog niets gezien (lacht). Deze situatie geeft ons wel de kans om even afstand te nemen. De voorbije jaren zijn we druk bezig geweest met besturen. Nu is het een uitgelezen moment om met de stofzuiger door de partij te gaan. Ik heb het dan eerder over de inhoud dan over het personeel. We kunnen onze standpunten nog eens scherpstellen en neerzetten.”
Met De Wever als kopman? Hij krijgt een zoveelste uitzondering om voorzitter te blijven.
“Ik snap de vragen daarover, maar ik ben hier pragmatisch in. Als er zich straks een betere kandidaat aandient voor het voorzitterschap, dan zal ik overwegen om op hem of haar te stemmen. Alleen: ik denk niet dat het zover komt. Bart heeft zoveel Wetstraat-kilometers op zijn teller staan en incarneert de partij. Volgens mij is hij de man die de stofzuiger moet hanteren. Op die manier zet hij zelf nog een nieuwe cyclus in. Het zal dan aan anderen zijn om hiermee de boer op te gaan.”
Kan De Wever N-VA nog heruitvinden na al die jaren? Vlaams Belang en sp.a hebben met succes een jonge, nieuwe voorzitter aangesteld.
“Het gaat hier om een opfrisbeurt, niet om een make-over. Met alle respect voor John Crombez (sp.a) en Gerolf Annemans (VB), maar dat zij aan vervanging toe waren, daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Bij Bart niet.”
De Wever heeft een kwart van zijn kiezers verloren.
“Ja, dat klopt. Zoals hij zelf zegt: N-VA zit in de piepzak. Als je het wat ruimer bekijkt zijn we in 2019 geconfronteerd met een bredere trend: de opkomst van radicale partijen in Europa. We hebben die trend niet gemaakt, en we hebben hem ook niet kunnen stoppen. Vlaams Belang heeft zich de laatste jaren onbelast kunnen profileren. Want niet alleen heeft de partij geen verleden als bestuurspartij – ze kan de heilige maagd spelen – maar ze heeft ook geen toekomst als bestuurspartij. Daardoor zal Vlaams Belang nooit afgerekend worden op zijn onhaalbare, onbetaalbare en tegenstrijdige beloftes. Die luxe heeft N-VA niet.”
Geen toekomst als bestuurspartij? Dus er komt geen Vlaams front in 2024?
“Ik spreek dan over het federale niveau, waar de Franstaligen nooit of te nimmer met Vlaams Belang zullen samenwerken. Zelfs tegenover N-VA vormen partijen zoals Ecolo stilaan een cordon sanitaire light. Ze gaan niet akkoord met onze voorstellen – tot daar. Maar ze voelen zich ook moreel superieur. In Vlaanderen is het aan Vlaams Belang om te tonen dat ze willen en kunnen meebesturen. Maar dan zal de partij dus haar luxepositie moeten opgeven.”
De Vlaamse regering met N-VA, CD&V en Open Vld lijkt klaar om uiteen te spatten.
“In principe is er geen probleem. Het Vlaams beleid mag niet gedomineerd worden door federale strubbelingen. Er ligt daar een heel gedetailleerd regeerakkoord van 300 bladzijden klaar. Nu: de mens is meer dan ratio, besef ik. Het is duidelijk dat er een impact zal zijn op de Vlaamse regering. Hopelijk houdt iedereen zijn hoofd erbij. Ik denk niet dat een van de drie partijen iets te winnen heeft bij een mislukking van de regering-Jambon.”
Het imago van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA), uw compagnon de route, is ernstig besmeurd door de zaak-Chovanec.
“Zo dramatisch zou ik het niet stellen. Jan heeft een fout gemaakt door te snel te zeggen dat hij niets afwist van dat dossier. Maar dat is een onhandigheid. Als het over de grond van de zaak gaat: Jan kon niet anders dan afgaan op het politierapport dan hem bezorgd werd over de arrestatie van Chovanec in Charleroi. Daarin stond niets ongewoons. Bovendien was justitie al een onderzoek begonnen.”
Hij is nog geloofwaardig?
“Natuurlijk, zonder twijfel.”
