Van een onmisbare positie naar een onzekere plek in de wachtkamer. Hoe is PS-voorzitter Paul Magnette al zijn troeven kwijtgespeeld?
Het is niet minder dan een vernedering. Afgelopen maandag liet de PS via een gestuurd lek weten dat ze dan toch bereid was om onderhandelingen aan te vatten met de N-VA. Enkele dagen later versnelden MR, Open Vld, CD&V, cdH, N-VA en sp.a hun eigen gesprekken over een bestuursakkoord. Zonder de PS, dus. De Franstalige socialisten zullen uitgenodigd worden, maar nu nog even niet.
Voor voorzitter Paul Magnette rest er weinig anders dan nagelbijtend op de reservebank af te wachten, en te hopen dat zijn jonge kameraad Conner Rousseau zich namens sp.a niet te veel laat charmeren in het web van de regeringsvorming. Dat is een nederige positie voor de leider van een partij waarvan iedereen sinds de verkiezingsavond van 26 mei 2019 aannam dat ze onmisbaar was in elke regeringspuzzel.
Of het wat gaat opleveren, blijft hoogst onzeker: er is in dit lange formatiefeuilleton al vaker blijdschap vertoond voor een dode mus. Maar vier mogelijkheden liggen plots wel open. Ofwel ontstaat onder de zes, zonder PS, een dynamiek van onderling vertrouwen (en dan heeft de sp.a echt wel wat uit te leggen). Ofwel komt PS erbij en belandt minstens een van de andere partijen weer op straat (cdH, maar ook Open Vld, is wiskundig overbodig). Ofwel komt er een Grote Coalitie met alle partijen behalve de groene en de radicale. Ofwel – en dat blijft een erg reële optie – komt er helemaal niets van terecht.
Wat het wordt? Uw gok is evenveel waard als de mijne. Laten we zeggen dat scepsis over een goede afloop nog altijd gewettigd blijft.
VERTWIJFELING
Zeker is wel dat de PS zich onder Paul Magnette naar een positie in de rand heeft laten drummen. Het heet dat de partijleiders Magnette en Elio Di Rupo al op de verkiezingsavond geoordeeld hebben dat een regering met N-VA onvermijdelijk zou worden. Nooit werd een pad ontwikkeld om dat onvermijdelijke scenario ook mogelijk te maken.
Want is samenwerking met de Vlaams-nationalisten nu ‘totaal onmogelijk’, zoals de voorzitter al bij herhaling te kennen gaf? Of is het toch ‘voorstelbaar’ dat PS en N-VA in één regering belanden, zoals Magnette afgelopen dinsdag openlijk verklaarde op nieuwszender LN24? De hele partij is ten diepste vertwijfeld, de leiding evenzeer.
Dat de Parti Socialiste zich de controle uit handen heeft laten nemen, is het gevolg van een opeenvolging van strategische fouten. Paul Magnette is wetenschappelijk geschoold in de politicologie en kent de eigen ideologie tot in de diepste details. Hij heeft bestuurservaring en is populair. En hij heeft bewezen, van zijn opkuis in de PS-augiasstal van Charleroi tot zijn CETA-veto, dat hij tegenstand niet uit de weg gaat. Maar een groot strateeg, neen, dat is Paul Magnette blijkbaar niet.
Want er was wel degelijk een goede kans op een progressievere regering zonder N-VA. Magnette verkwanselde ze, bij herhaling zelfs. Eerst werd hij verraden door zijn eigen gretigheid, waardoor niet Bart De Wever (N-VA) maar hijzelf te vroeg de ring werd ingestuurd. Toen zijn formatiepoging wonderwel leek te kunnen slagen, investeerde hij te weinig in het losweken van CD&V vanonder de rokken van N-VA.
DE ZAAK-KIR
Paars-groen zonder CD&V werd vervolgens onmogelijk toen Magnette Kamerlid Emir Kir na zijn ontmoeting met twee uiterst rechtse Turkse collega’s (terecht) uit de partij zette en daarmee het ene paars-groene zeteltje op overschot schrapte. Voor een wedergeboorte van ‘Vivaldi’ was er nadien nooit vertrouwen.
Maar ook op de andere sporen liep Magnette geen gelukkige koers. De ‘coronadeal’ met N-VA diende publiekelijk opgeblazen te worden omdat de voorzitter de eigen partij onvoldoende onder controle had. Die situatie is nog niet veranderd. Daarmee toont Magnette zijn eigen kwetsbaarheid en de verdeeldheid van zijn eigen achterban. Zijn uiteindelijke pleidooi voor een minderheidskabinet was intellectueel verdedigbaar, maar onvoldoende doorgesproken met de anderen. Zelfs Ecolo wou er geen oppositiesteun voor geven. Sindsdien is de controle over de formatie zoek.
Het kan nog pijnlijker worden. Juist op het moment dat de PS haar uit nood geboren ouverture naar de N-VA maakt, slaat partijgenoot Frédéric Daerden, tevens minister van Begroting in de Franse Gemeenschap, alarm over de financieringswet. Die wet regelt de verdeling van de overheidsmiddelen over de verschillende bestuursniveaus. Als die verdeling niet wordt aangepast, stelt Daerden, dan stevent de Franse Gemeenschap op zwaar budgettair onweer af.
GIFPIL
Minister Daerden heeft een punt. Bij de jongste staatshervorming werd mede door toenmalig CD&V-voorzitter Wouter Beke en zijn bolleboos Benjamin Dalle een soort gifpil in de financieringswet ingebouwd. De nieuwe financieringsregeling beloont regio’s die economisch goed presteren (Vlaanderen dus), en bestraft wie achterblijft (Brussel en het Waalse Gewest). Om de nieuwe spelregels verteerbaar te maken, worden ze uitgevlakt tot 2024, maar vanaf dan begint die compensatie gaandeweg weg te smelten, tot ze in 2035 verdwenen moet zijn.
De Franse Gemeenschap wordt in principe niet benadeeld door de financieringswet, maar de onverwachte economische terugval door corona doet haar dotatie wel kelderen. En zo staan dus zowel de Franse Gemeenschap als het Waalse Gewest voor budgettair donkere tijden, en heeft de PS er dus groot belang bij mee aan de regeringsknoppen te zitten, waar de financiële regels herzien kunnen worden.
Voor Vlaams-nationalisten moet het klinken alsof Kerstmis en Sinterklaas op dezelfde dag vallen. Wat sommige analisten voorspelden, blijkt zomaar uit te gaan komen: plots staat de machtige Parti Socialiste als een smekeling aan de poort, met de vraag om een staatshervorming.
Dit verhaal zou dan ook weleens véél en véél verder kunnen reiken dan het gespin van alledag. Let op de datum. Het jaar waarin de wurgkoord van de financieringswet aangetrokken wordt, is ook het verkiezingsjaar 2024. Stelt u zich even het scenario voor waarin er in Vlaanderen een wiskundige meerderheid is van N-VA en VB en in Franstalig België de noodzaak ontstaat om de financieringswet aan te passen…
Voor je het weet heeft de gifpil waar CD&V zich nu zo op beroemt het hele voortbestaan van België zoals we het kennen besmet. Tegenover die knoop zal de impasse die we nu doormaken kinderspel blijken te zijn.
